Mu mushi waba ku mutentemuko wa lupili ulwa ku Kenya ku kabanga ka Africa, umukashana umwaice aalebomba na banyina mwibala. Ishina lyakwe aali ni Wangari.
En vilaĝo sur la deklivoj de la Monto Kenjo en Orienta Afriko, infanineto laboris en la kampoj kun sia patrino. Ŝia nomo estis Wangari.
Wangari amis esti ekstere. En la manĝĝardeno de sia familio, ŝi disrompis la grundon per sia maĉeto. Ŝi premis semetojn en la varmetan teron.
Inshita ya kasuba aatemenwe saana lilyafye akasuba kashilawa. Wangari aaleinuka fye nga cakuti kwafita saana icakuti umuntu tekuti amone ifimenwa. Pakuya aalepita mukashila katondo mu mabala no kuciluka imimana.
Ŝia preferata horo de la tago estis tuj post la sunsubiro. Kiam la mallumo estis tro por vidi la plantojn, Wangari sciis ke venis la horo por hejmeniri. Ŝi sekvis the vojetojn tra la kampoj, trapasanta riverojn survoje.
Wangari aali mwana uwa cenjela kabili aalefwaisha ukuya ku sukulu. Lelo bawishi na banyina balefwaya ukuti aleikala pang’anda no kubafwa imilimo. Ilyo aafikile pa myaka yakufyalwa cine-lubali, ndume yakwe umukalamba aashiniine abafyashi bakwe ukusuminisha Wangari ukuya ku sukulu.
Wangari estis lerta infano kaj atendis senpacience studi lerneje. Sed ŝia patrino kaj patro volis ke ŝi restu hejmen por helpi ilin. Kiam ŝi estis sepjaraĝa, ŝia pli aĝa frato persvadis iliajn gepatrojn permesi ŝin eniri la lernejon.
Aalitemenwe ukusambilila! Wangari asambilile ifyafulilako muli cila citabo abelengele. Aalibombele bwino saana pa sukulu icakuti balimwitile ku United States of America. Wangari aalitemenwe cibi! Aalefwaya ukwishibilapo infingi pa lwe sonde.
Ŝi ŝatis lerni! Wangari lernis pli kaj pli de ĉiu libro legita. Ŝi faris tiom bone lerneje ke ŝi estis invitita studi en Usono. Wangari estis ekcitita! Ŝi volis scii pli pri la mondo.
Pa Univesiti (isukulu likalamba) ya ku America, Wangari aalisambilile ifintu ifingi ifipya. Aasambilile palwa fimenwa nefyo fikula. Nakabili aibukishe ifyo aakulile: ukuteya ifyangalo na bandume yakwe mu cintelelwe ca miti ya mu mpanga shaemba isha ku Kenya.
En la Usona universitato Wanari lernis multajn novajn aferojn. Ŝi studis plantojn kaj kiel ili kreskas. Kaj ŝi memoris kiel ŝi kreskis: ludanta kun ŝiaj fratoj in la ombro de la arboj en la belaj Kenjaj arbaroj.
Ilyo aaletwalilila amasambililo, aibukile ifyo atemenwe abena Kenya ngashi. Aalefwaya ukuti babe ne nsansa na ubuntungwa. Ukusambilila ifyafulilako kwalengele ebukishe kumwabo ku Africa.
Ju pli ŝi lernis, des pli ŝi konstatis ke ŝi amis la homojn de Kenjo. Ŝi volis ke ili estu feliĉaj kaj liberaj. Ju pli ŝi lernis, des pli ŝi memoris sian Afrikan hejmon.
Panuma yakupwisha amasambililo, aabweleele ku Kenya. Lelo icalo cakwe ninshi calicinja. Kwali amafamu ayakalamba mpanga yonse. Ba namayo tabaakweete inkuni shakukosesha umulilo wakwipikilapo. Abantu baali baapina na bana ne nsala.
Kiam ŝi finis siajn studojn, ŝi revenis al Kenjo. Sed ŝia lando ŝanĝiĝis. Grandegaj bienoj etendis tra la lando. Hominoj ne havis lignon por fari kuirfajrojn. La homoj estis malriĉaj kaj la infanoj malsatis.
Wangari aalishibe ifyakucita. Aafundile ba namayo ifya kulimba imiti ukufuma ku mbuto. Ba namayo baalishitishe imiti na ukubomfya ulupiya ku kusakamana indupwa shabo. Ba namayo balitemenwe nganshi. Wangari aali nabaafwa ukuyumfwa abamaka kabili abakosa.
Wangari sciis kion fari. Ŝi instruis la hominojn kiel kreskigi arbojn de semoj. La inoj vendis la arbojn kaj uzis la monon por prizorgi siajn familiojn. La hominoj estis tre feliĉaj. Wangari helpis ilin senti potenca kaj forta.
Mukupita kwanshita, imiti ipya yalikulile na ukusanguka imishitu, na imimana yatampile ukukomkoloka nakabili. Imbila ya kwa Wangari yalisalangene mu Africa yonse. Ilelo, iminshipendwa ya miti yaalikula ukufuma kumbuto sha kwa Wangari.
Dum tempo pasis, novaj arboj kreskis arbaren, kaj la riveroj reekfluis. La mesaĝo de Wangari disvastiĝis tra Afriko. Hodiaŭ, milionoj da arboj kreskis de la semoj de Wangari.
Wangari aali na bombesha. Abantu isonde lyonse baishile ishiba palwa kwa Wangari, kabili bamupeele icilambu icaya ululumbi. Citwa ukuti “Nobel Peace Prize”, kabili aali namayo uwantanshi mu Africa ukupokelela ici cilambu.
Wangari laboris diligente. Homoj ĉirkaŭ la mondo rimarkis, kaj donis al ŝi faman premion. Ĝi estas nomita la Pac-Premio de Nobel, kaj ŝi estis la unuan Afrikan hominon iam ricevi ĝin.
Wangari afwile mu 2011, lelo kuti twatontonkanya pali ena ilyo lyonse twamona umuti uwayemba.
Wangari mortis en 2011, sed ni povas pensi pri ŝi ĉiufoje ke ni vidas belan arbon.
Nicola Rijsdijk
Maya Marshak
Theresa Mwewa
bemba
3-a nivelo
Sonregistraĵo por tiu ĉi rakonto ankoraŭ mankas.
