Mu igiturage mu imberama z’umusozi wa Kenya muri Afrika y’iburengerazuba, agakobwa gato kakoraga mu mirima na nyina we. Izina rye ryari Wangari.
En vilaĝo sur la deklivoj de la Monto Kenjo en Orienta Afriko, infanineto laboris en la kampoj kun sia patrino. Ŝia nomo estis Wangari.
Wangari yakundaga kuba hanze. Mu umurima w’umuryango we yarimaga ubutaka n’umuhoro we. Yasunikaga imbuto ntoya mu ubutaka.
Wangari amis esti ekstere. En la manĝĝardeno de sia familio, ŝi disrompis la grundon per sia maĉeto. Ŝi premis semetojn en la varmetan teron.
Igihe cy’umunsi yishimira cyane ni nyuma y’izuba rirenze. Iyo bwiraga bigoye kubona ibihingwa, Wangari yamenyaga ko ari igihe cyo kujya murugo. Yakurikiraga inzira zifunganye mu mirima, akambukiranya imigenzi agenda.
Ŝia preferata horo de la tago estis tuj post la sunsubiro. Kiam la mallumo estis tro por vidi la plantojn, Wangari sciis ke venis la horo por hejmeniri. Ŝi sekvis the vojetojn tra la kampoj, trapasanta riverojn survoje.
Wangari yari umwana w’umuhanga kandi niyari gutegereza kujya ku ishuli. Ariko ninya na se we bashakaga ko aguma aho akabafasha murugo. Ubwo yarafite imyaka irindwi, musaza we mukuru yatoteje ababyeyi be ngo bamureke ajye kw’ishuli.
Wangari estis lerta infano kaj atendis senpacience studi lerneje. Sed ŝia patrino kaj patro volis ke ŝi restu hejmen por helpi ilin. Kiam ŝi estis sepjaraĝa, ŝia pli aĝa frato persvadis iliajn gepatrojn permesi ŝin eniri la lernejon.
Yakundaga kwiga! Wangari yarize byinshi na byinshi muri buri gitabo yasomaga. Yakoze neza kw’ishuli bamutumira kwiga muri Leta zunzububwe z’America. Wangari yari yishimye! Yashakaga kumanya byinshi na byinshi ku isi.
Ŝi ŝatis lerni! Wangari lernis pli kaj pli de ĉiu libro legita. Ŝi faris tiom bone lerneje ke ŝi estis invitita studi en Usono. Wangari estis ekcitita! Ŝi volis scii pli pri la mondo.
Kuri kaminuza y’America Wangari yamenye ibintu byinshi bishya. Yize ibihingwa nuko bikura. Kandi yibutse uko yakuze: akina imikino na basaza be mu gicucu k’ibiti mu mashyamba meza yamanyakenya.
En la Usona universitato Wanari lernis multajn novajn aferojn. Ŝi studis plantojn kaj kiel ili kreskas. Kaj ŝi memoris kiel ŝi kreskis: ludanta kun ŝiaj fratoj in la ombro de la arboj en la belaj Kenjaj arbaroj.
Uko yamenyaga byinshi, niko yarushagaho kumenya uko akunda abantu ba Kenya. Yashaka ko bishima bakanigenga.
Ju pli ŝi lernis, des pli ŝi konstatis ke ŝi amis la homojn de Kenjo. Ŝi volis ke ili estu feliĉaj kaj liberaj. Ju pli ŝi lernis, des pli ŝi memoris sian Afrikan hejmon.
Ubwo yarangizaga amasomo ye, yagarutse muri Kenya. Ariko igihugu cye cyari cyarahindutse. Imirima minini yari ihurutuye k’ubutaka. Abagore ntibari bafite inkwi zo gutekesha. Abantu bari abakene n’abana bari bashonje /inzara.
Kiam ŝi finis siajn studojn, ŝi revenis al Kenjo. Sed ŝia lando ŝanĝiĝis. Grandegaj bienoj etendis tra la lando. Hominoj ne havis lignon por fari kuirfajrojn. La homoj estis malriĉaj kaj la infanoj malsatis.
Wangari yarazi icyo gukora. Yigishije abagore uko batera ibiti kuva mu imbuto. Abagore bagurishaga ibiti bagakoresha amafara mukwita ku imiryango yabo. Abagore barishimye cyane. Wangari yari yabafashije kwiyunvamo imbaraga no gukomera.
Wangari sciis kion fari. Ŝi instruis la hominojn kiel kreskigi arbojn de semoj. La inoj vendis la arbojn kaj uzis la monon por prizorgi siajn familiojn. La hominoj estis tre feliĉaj. Wangari helpis ilin senti potenca kaj forta.
Uko igihe cyagiye, ibiti bishya byakuzemo ishyamba,n’imigezi itangira gutemba nanone. Ubutumwa bwa Wangari bwamenyekanye muri Afrika. Uyumunsi, amamiriyoni y’ibiti bimaze gukura kuva mu imbuto za Wangari.
Dum tempo pasis, novaj arboj kreskis arbaren, kaj la riveroj reekfluis. La mesaĝo de Wangari disvastiĝis tra Afriko. Hodiaŭ, milionoj da arboj kreskis de la semoj de Wangari.
Wangari laboris diligente. Homoj ĉirkaŭ la mondo rimarkis, kaj donis al ŝi faman premion. Ĝi estas nomita la Pac-Premio de Nobel, kaj ŝi estis la unuan Afrikan hominon iam ricevi ĝin.
Nicola Rijsdijk
Maya Marshak
Patrick Munyurangabo
ruanda
3-a nivelo
Sonregistraĵo por tiu ĉi rakonto ankoraŭ mankas.
