Jaden grann mwen an se bèl bagay, li chaje ak roroli, pitimi, kasav. Men, pi bon nan tout se fig yo. Malgre grann mwen gen anpil pitit pitit, mwen konnen ke se mwen li pi pito. Li fè m vini lakay li toutan. Li rakonte’m ti sekrè li yo men gen yon grenn ladan yo ke li pa janm di’m « se kijan fig li yo mi konsa ».
La ĝardeno de avinjo estis mirinda, plena da sorgo, milio kaj manioko. Sed plej bonaj de ĉio estis la bananoj. Kvankam avinjo havis multajn genepojn, mi sekrete sciis, ke mi estas ŝia plej ŝatata. Ŝi ofte invitis min al sia domo. Ŝi ankaŭ diris al mi sekretetojn. Sed estis unu sekreto, kiun ŝi ne dividis kun mi: kie ŝi maturigis bananojn.
Yon jou, mwen wè yon gwo panyen pay chita nan solèy lakay grann mwen. Lè’m mande ki sa li ye, li reponn mwen sèlman “Se panyen majik mwen.” Bò kote panyen an, te gen plizyè fèy bannann ke grann mwen tap vire tanzantan. Mwen te anvi konnen sa ki tap pase “Poukisa fèy sa yo, grannn?” Li reponn sèlman “se fèy majik mwen yo.”
Iun tagon mi vidis grandan pajlan korbon metitan en la sunbrilo ekster la domo de avino. Kiam mi demandis, por kio ĝi utilas, la sola respondo, kiun mi ricevis, estis: “Ĝi estas mia magia korbo.” Apud la korbo, estis pluraj bananfolioj, kiujn avino turnis de tempo al tempo. Mi scivolis. “Por kio servas la folioj, avinjo?” Mi demandis. La sola respondo, kiun mi ricevis, estis: “Ili estas miaj magiaj folioj.”
Mwen te renmen gade grann mwen, bannann yo, fèy bannann yo ak panyen an. Men, yon jou grann mwen voye’m al fè yon komisyon bò kote manman mwen “Grann, tanpri, kite’m gade sa wap fè…” Li reponn mwen “Pa fè tèt di pitit, fè jan yo di’w la”. Mwen pran kouri.
Estis tre interesa rigardi Avinjon, la bananojn, la bananajn foliojn kaj la grandan pajlan korbon. Sed avinjo sendis min al mia patrino pro komisio. “Avinjo, mi petas, lasu min rigardi dum vi preparas …” “Ne obstinu, infano, faru tion, kion oni diras al vi,” ŝi insistis. Mi ekkuris.
Lè’m tounen, grann te chita deyò men mwen pa te wè ni panyen an ni bannann yo. “Grann kote panyen an, kote tout bannann yo enpi kote …” Li reponn mwen « yo nan panyen majik mwen! Mwen te desi !
Kiam mi revenis, avinjo sidis ekstere sed kun nek la korbo nek la bananoj. “Avinjo, kie estas la korbo, kie estas ĉiuj bananoj, kaj kie …” Sed la sola respondo, kiun mi ricevis, estis: “Ili estas en mia magia loko.” Ĝi estis tre seniluziiga!
De jou pita, grann mwen voye’m al chache baton li ki te nan chanm lan. Lè’m louvri pòt la, mwen pran yo gwo lodè fig mi. Panyen majik la te byen kache nan yon kwen chanm nan. Mwen leve’l enpi mwen pran bèl lodè majik la.
Du tagojn poste, avinjo sendis min preni ŝian bastonon el sia dormoĉambro. Tuj kiam mi malfermis la pordon, bonvenigis min la forta odoro de maturaj bananoj. En la interna ĉambro estis la granda magia pajla korbo de avinjo. Ĝi estis bone kaŝita sub malnova litkovrilo. Mi levis ĝin kaj flaris tiun gloran odoron.
Vwa grann mwen fè’m sote “Ki sa wap fè? Fè vit, pote batonm nan.” Mwen kouri sòti ak baton an. Grann mande’m ‘ “pouki sa wap souri konsa?” se lè sa a ke’m reyalize ke mwen tap souri toujou depi lè mwen te dekouvri panyen majik la.
La voĉo de avinjo surprizis min, kiam ŝi vokis: “Kion vi faras? Rapidu kaj alportu al mi la bastonon.” Mi elrapidis kun ŝia bastono. “Pri kio vi ridetas?” Avinjo demandis. Ŝia demando konstatigis min, ke mi ankoraŭ ridetis pro la malkovro de ŝia magia loko.
Nan demen, lè grann mwen vin wè manman’m, mwen kouri ale lakay li pou’m tcheke fig yo ankò. Te gen yon bann nan yo ki te mi. Mwen chwazi yonn ladan yo enpi mwen kache li nan rad mwen an. Lè’m fin kouvri panyen an m’ale dèyè kay la pou’m manje’l byen vit. Mwen poko te janm manje yon fig sikre konsa anvan.
La sekvan tagon, kiam avinjo vizitis mian patrinon, mi rapidis al ŝia domo por denove kontroli la bananojn. Estis aro tre matura. Mi elektis unu kaj kaŝis ĝin en mia robo. Ree kovrinte la korbon, mi iris malantaŭ la domon kaj rapide manĝis ĝin. Ĝi estis la plej dolĉa banano, kiun mi iam gustumis.
Demen, pandan grann mwen te nan jaden a ap keyi legim, mwen tounen tou dousman anndan kay la pou’m gade fig yo amkò. Prèske tout te fin mi. Mwen pat ka kenbe ankò, mwen pran yon pakèt ki gen kat ladan’l. Pandan map sòti tou dousman nan pòt la, mwen tande grann mwen ap touse deyò. Mwen reyisi kache fig yo anba rad mwen enpi mwen pase devan’l.
La sekvan tagon, kiam avinjo estis en la ĝardeno, rikoltante legomojn, mi enŝteliĝis kaj rigardis la bananojn. Preskaŭ ĉiuj maturiĝis. Mi ne povis ne preni kvar. Dum mi piedpintis al la pordo, mi aŭdis la tuson de avinjo ekstere. Mi sukcesis ekkaŝi la bananojn sub mia robo kaj preterpasis ŝin.
Jou apre sa a, se te jou mache. Grann mwen leve bonè bonè. Li toujou pran fig mi ak kasav pou’l al vann nan mache. Mwen pa ale lakay li jou sa a. Men, mwen pat kapab evite ale lakay twò lontan.
La sekva tago estis bazara tago. Avinjo frue vekiĝis. Ŝi ĉiam prenis maturajn bananojn kaj maniokon por vendi en la bazaro. Mi ne rapidis viziti ŝin tiun tagon. Sed mi ne povis eviti ŝin longe.
Pita nan aswè a, manman’m ak papa’m ak grann mwen rele’m. Mwen te konnen poukisa. Jou sa a mwen te dòmi mal paske mwen te konnen ke’m pa tap janm vòlè ankò ni nan men grann mwen ni nan men granmoun mwen yo ni nan men nenpòt ki lòt moun.
Poste tiun vesperon vokis min mia patrino kaj patro, kaj Avinjo. Mi sciis kial. Tiun nokton, kiam mi ekdormis, mi sciis, ke mi neniam plu povos ŝteli, ne de avinjo, ne de miaj gepatroj, kaj certe ne de iu alia.
Verkita de: Ursula Nafula
Ilustrita de: Catherine Groenewald
Tradukita de: ACE Haiti-University of Notre Dame USA
Ursula Nafula
Catherine Groenewald
ACE Haiti-University of Notre Dame USA
kreola (haitia)
4-a nivelo
Sonregistraĵo por tiu ĉi rakonto ankoraŭ mankas.
