Gbekɛbii hii kobɔlɔi komɛi hi shi yɛ Nairobi maŋ lɛ mli heko banee. Amɛbɛ ninaa ko kɛha nɔyaa, jetsɛremɔ gbɛ kɛkɛ amɛ kpaa. Leebi ko lɛ, oblahii nɛɛ miikota amɛ sai kɛjɛ kpo nɔ ŋanii lɛ, he ni amɛwɔ lɛ. Bɔ ni afee ni fɛi akaye amɛ fe nine lɛ, amɛsha jwɛi kɛfee kɔɔyɔɔ lɛ mli kulɔɔ. Gbekɛbii hii lɛ ateŋ mɔ kome ji Magozwe. Lɛ ji gbekɛ kwraa ni yɔɔ amɛ teŋ.
En la okupata urbo Najrobo, malproksime de zorgema vivo hejme, loĝis grupo de senhejmaj knaboj. Ili bonvenigis ĉiun tagon kiel ajn ĝi venis. Unu mateno, la knaboj pakis siajn matojn post dormado sur malvarmaj trotuaroj. Por forpeli la malvarmon ili ekbruligis fajron per rubo. Inter la grupo de knaboj estis Magozwe. Li estis la plej juna.
Be ni Magozwe fɔlɔi shi jeŋ lɛ, eye afi enumɔ pɛ. Ekɛ etsɛkwɛ yahi shi. Nuu nɛɛ kwɛɛɛ gbekɛ lɛ jogbaŋŋ. Ehaaa Magozwe niyenii jogbaŋŋ. Ehani gbekɛ lɛ tsu nii deŋdeŋ.
Kiam la gepatroj de Magozwe mortis, li havis nur kvin jarojn. Li iris loĝi kun sia onklo. Ĉi tiu viro ne zorgis pri la infano. Li ne donis al Magozwe sufiĉe da manĝaĵo. Li igis la knabon multe labori.
Kɛji Magozwe wie nitsumɔ lɛ he lɛ, etsɛkwɛ lɛ yiɔ lɛ. Be ni Magozwe bi etsɛkwɛ lɛ kɛji ebaanyɛ eya skul lɛ, etsɛkwɛ lɛ yi lɛ ni ekɛɛ, “Olu tsɔ kɛha nɔ ko kasemɔ.” Afii etɛ sɛɛ lɛ, Magozwe nyɛɛɛ nyafimɔ nɛɛ dɔŋŋ hewɔ lɛ ejo foi kɛjɛ etsɛkwɛ lɛ ŋɔ. Eyabɔi gbɛjegbɛ lɛ nɔ hii.
Se Magozwe plendis aŭ demandis, lia onklo batis lin. Kiam Magozwe petis, ĉu li povas iri al lernejo, lia onklo batis lin kaj diris: “Vi estas tro stulta por lerni ion ajn.” Post tri jaroj de ĉi tiu traktado Magozwe forkuris de sia onklo. Li ekloĝis surstrate.
Gbɛjegbɛ lɛ nɔ shihilɛ wa naakpa. Gbekɛbii hii lɛ gboɔ deŋme dani amɛ naa niyenii. Bei komɛi lɛ amɔmɔɔ amɛ ni bei komɛi lɛ ayiɔ amɛ. Kɛji amɛheye lɛ, mɔ ko bɛ ni yeɔ buaa amɛ. Shika ni amɛnaa kɛjɛɔ nibaa mli kɛ nibii bibii hɔɔmɔ mli lɛ ni amɛkɛlɛɔ amɛ he. Kui krokomɛi ni miitao amɛye amɛ nɔ kɛ amɛbanɔɔ. Enɛ haa ni shihilɛ lɛ mli waa diɛŋtsɛ.
Strata vivo estis malfacila kaj la plej multo de la knaboj luktis ĉiutage nur por akiri manĝon. Foje ili estis arestitaj, foje batitaj. Kiam ili estis malsanaj, estis neniu por helpi. La grupo dependis de la malmulta mono, kiun ili akiris de almozpetado, kaj de vendado de plastoj kaj aliaj reciklado. La vivo estis eĉ pli malfacila pro bataloj kun rivalaj grupoj, kiuj volis regi partojn de la urbo.
Gbi ko be ni Magozwe miikwɛ jwɛi tsɛnsi lɛ mli lɛ, ena adesa wolo momo ko. Etsumɔ wolo lɛ he muji lɛ, ni ekɛ wolo lɛ wo ekotoku lɛ mli. Kɛjɛ nakai gbi lɛ, daa nɛɛ lɛ ekɔɔ wolo lɛ ni ekwɛɔ mfonii ni yɔɔ mli lɛ. Eleee bɔ ni akaneɔ emli wiemɔi lɛ.
Iun tagon, dum Magozwe trarigardis la rubujojn, li trovis malnovan ĉifonan rakontolibron. Li purigis la malpuraĵon de ĝi kaj metis ĝin en sian sakon. Ĉiutage poste li elprenis la libron kaj rigardis la bildojn. Li ne sciis kiel legi la vortojn.
Mfoniri lɛ wieɔ gbekɛ nuu ko ni ebatsɔ kɔɔyɔɔŋ lɛlɛ kudɔlɔ. Shwane fintiŋŋ po ankamafiolaa ni eji kɔɔyɔɔŋ lɛlɛ kudɔlɔ. Bei komɛi lɛ, enaa ehe akɛ lɛ ji gbekɛ nuu niyɔɔ adesa lɛ mli lɛ.
La bildoj rakontis la historion de knabo, kiu fariĝis piloto. Magozwe revus esti piloto. Foje, li imagis, ke li estas la knabo en la rakonto.
Je lɛ mli ejɔ ŋanii ni Magozwe damɔ gbɛjegbɛ lɛ he eeba shika. Nuu ko nyiɛ banina lɛ ni ekɛɛ, “Helo, atsɛɔ mi Tɔmas, mitsuɔ nii yɛ biɛ nɔɔŋ, yɛ he ni obaana niyenii ni oye.” Etsɔɔ lɛ shia ko ni asha he wuɔfɔ ni abu yiteŋ kɛ ziŋle bluu. “Miheɔ miyeɔ akɛ obaaya na niyenii yɛ jɛmɛ?” ekɛɛ. Magozwe kwɛ nuu lɛ, ni ekwɛ shia lɛ, ni ekɛɛ, “Ekolɛ,” kɛkɛ ni eho etee.
Malvarmis kaj Magozwe staris sur la vojo almozpetante. Viro iris al li. “Saluton, mi estas Tomaso. Mi laboras proksime ĉi tie, en loko, kie vi povas havi ion por manĝi,” diris la viro. Li indikis flavan domon kun blua tegmento. “Mi esperas, ke vi iros tien por iom manĝi?” li demandis. Magozwe rigardis la viron, kaj poste la domon. “Eble,” li diris, kaj foriris.
Nyɔji babaoo sɛɛ lɛ, gbekɛbii hii kobɔlɔi nɛɛ bayɔse Tɔmas jogbaŋŋ. Esumɔɔ mɛi kɛwiemɔ, titri mɛi ni yɔɔ gbɛjegbɛ lɛ nɔ. Tɔmas bo mɛi awala mli saji toi. Ehiɛ ka shi ni eyɛ mɛi ahetsui, enyafiii mɔ ni ebuɔ mɔ. Gbekɛbii lɛ ekomɛi bɔi shia ni asha he wuɔfɔ kɛ bluu lɛ mli yaa kɛha amɛ shwane niyenii.
Dum la sekvaj monatoj, la senhejmaj knaboj kutimis vidi Tomason. Li ŝatis paroli kun homoj, precipe homoj surstrate. Tomaso aŭskultis la rakontojn pri la vivoj de homoj. Li estis serioza kaj pacienca, neniam malĝentila aŭ senrespekta. Iuj el la knaboj komencis iri al la flava kaj blua domo por manĝi tagmeze.
Magozwe ta shi eekwɛ mfoniri wolo lɛ mli kɛkɛ ni Tɔmas bata emasɛi. “Mɛni adesa lɛ kɛɔ?” Tɔmas bi lɛ. “Ekɔɔ gbekɛ nuu ko ni batsɔ etsɔ kɔɔyɔɔŋ lɛlɛ kudulɔ ko he,” Magozwe here lɛ nɔ. “Mɛni ji gbekɛ nuu lɛ gbɛi?” Tɔmas bi lɛ. “Mileee, mileee bɔ ni akaneɔ nii,” Akamafio wie blɛoo.
Magozwe sidis sur la trotuaro rigardante sian bildlibron, kiam Tomaso sidiĝis apud li. “Pri kio temas la rakonto?” demandis Tomaso. “Temas pri knabo, kiu fariĝas piloto,” respondis Magozwe. “Kiel nomiĝas la knabo?” demandis Tomaso. “Mi ne scias, mi ne scias legi,” diris Magozwe mallaŭte.
Be ni amɛkpe lɛ, Magozwe bɔi lɛ diɛŋtsɛ ehe sane gbaa kɛtsɔɔ Tɔmas. Egba lɛ etsɛkwɛ lɛ he sane kɛ bɔ ni ejo foi kɛjɛ eŋɔ. Tɔmas ewieee tsɔ ni ekɛɛɛ Magozwe nɔ ni efee hu shi ebo lɛ toi jogbaŋŋ. Bei komɛi lɛ amɛgbaa sane be ni amɛyeɔ nii yɛ shia ni akɛ ziŋle bluu ebu yiteŋ lɛ.
Kiam ili renkontiĝis, Magozwe komencis rakonti sian propran historion al Tomaso. Ĝi estis la rakonto de lia onklo kaj kial li forkuris. Tomaso ne multe parolis, kaj li ne diris al Magozwe kion fari, sed li ĉiam aŭskultis atente. Foje ili parolis dum ili manĝis ĉe la domo kun la blua tegmento.
Be ni Magozwe ye efɔmɔ gbijurɔ ni ji nyɔŋma lɛ, Tɔmas ha lɛ adesa wolo hee ko. Adesa ni yɔɔ wolo lɛ mli lɛ wieɔ akrowa gbekɛ nuu ko ni da ni ebatsɔ bɔɔlutswalɔ kpanaa ko he. Tɔmas kane adesa lɛ etsɔɔ Magozwe bei saŋŋ kɛyashi gbi ko ni ekɛɛ, “Efeɔ mi akɛ eshɛ be ni obaaya skul ni oyakase bɔ ni akaneɔ nii. Te osusuɔ tɛŋŋ?” Tɔmas gbala mli akɛ ele he ko ni gbekɛbii baahi shi yɛ kɛya skul.
Proksime al la deka naskiĝtago de Magozwe, Tomaso donis al li novan rakontolibron. Ĝi estis rakonto pri vilaĝa knabo, kiu kreskis esti fama futbalisto. Tomaso legis tiun rakonton al Magozwe multfoje, ĝis unu tago li diris, “Mi pensas, ke venis la tempo, por vi iri al lernejo kaj lerni kiel legi. Kion vi pensas?” Tomaso klarigis, ke li scias pri loko, kie infanoj povas loĝi kaj iri al lernejo.
Magozwe pensis pri ĉi tiu nova loko, kaj pri irado al lernejo. Kaj kio se lia onklo pravus kaj li estus tro stulta por lerni ion ajn? Kio se ili batus lin ĉe ĉi tiu nova loko? Li timis. “Eble estas pli bone resti loĝanta sur la strato,” li pensis.
Ekɛɛ Tɔmas enaagba nɛɛ. Daa gbi lɛ nuu nɛɛ woɔ gbekɛ nuu nɛɛ hewalɛ akɛ shihilɛ yɛ shihilɛhe hee lɛ baahi fe he ni eyɔɔ lɛ.
Li dividis siajn timojn kun Tomaso. Post iom da tempo la viro trankviligis la knabon, ke la vivo povus esti pli bona ĉe la nova loko.
Enɛ hewɔ lɛ Akamafio fa eyahi tsu ko mli yɛ shia ni abu yi eŋɔli lɛ. Ekɛ gbekɛbii enyɔ komɛi ni hi tsu lɛ mli. Gbekɛbii nyɔŋma ni yɔɔ shia lɛ mli. Kɛfata amɛ he lɛ, Nyɛkwɛ Sisi kɛ ewu, gbeei etɛ, alɔnte kome kɛ abotia momo ko hu hi shia lɛ mli.
Kaj tiel Magozwe translokiĝis en ĉambron en domo kun verda tegmento. Li dividis la ĉambron kun du aliaj knaboj. Entute estis dek infanoj loĝantaj en tiu domo. Kune kun onklino Cissy kaj ŝia edzo, tri hundoj, kato, kaj maljuna kapro.
Magozwe bɔi skul yaa. Nikasemɔ lɛ wa naakpa ejaakɛ nibii pii yɛ ni kpaako ebaakase. Bei komɛi lɛ enijiaŋ jeɔ wui. Shi esusuɔ kɔɔyɔɔŋ lɛlɛ kudɔlɔ kɛ bɔɔlotswalɔ lɛ ni ekane amɛ sane yɛ adesa wolo lɛ mli lɛ ahe. Tamɔ amɛ fee lɛ, lɛ hu enijiaŋ ejeee wui.
Magozwe komencis lernejon kaj ĝi estis malfacila. Li havis multon por lerni post malfrua komenco. Foje li volis rezigni. Sed li pensis pri la piloto kaj la futbalisto en la rakontolibroj. Kiel ili, li ne rezignis.
Magozwe ta yale lɛ mli yɛ shia ni abuyi eŋɔli lɛ mli eekane adesa wolo ni ekɛjɛ skul lɛ. Tɔmas bata emasɛi kpaakpa. “Mɛni adesa lɛ kɛɔ?” Tɔmas bi. “Ekɔɔ gbekɛ nuu ko ni batsɔ tsɔɔlɔ he,” Magozwe here nɔ. “Mɛni ji gbekɛ lɛ gbɛi?” Tɔmas bi. “Egbɛi ji Magozwe,” Magozwe kɛɛ ni eŋmɔ mugɛɛ.
Magozwe sidis en la korto ĉe la domo kun la verda tegmento, legante rakontolibron de la lernejo. Tomaso venis kaj sidis apud li. “Pri kio temas la rakonto?” demandis Tomaso. “Temas pri knabo, kiu fariĝas instruisto,” respondis Magozwe. “Kiel nomiĝas la knabo?” demandis Tomaso. “Li nomiĝas Magozwe,” diris Magozwe ridetante.
Lesley Koyi
Wiehan de Jager
Elizabeth Ocansey (OLE Ghana)
gaa
5-a nivelo
Sonregistraĵo por tiu ĉi rakonto ankoraŭ mankas.
