Nairobi, tiŋshɛli din be katiŋa ka di biɛhigu ku tooi ŋmani nira ya ka tuma kuli nyɛ kpa saha shɛli kam ka bihi shɛba ban ka biɛhigu shee daa be. Biɛɣu kulo din daa kuli beni ka bɛ dola. Dahiŋshɛli asiba, ka bidibsi ŋɔ daa gbihi neei n-kpabiri bɛ bindɔhi palli noli wari maa ni. Bɛ ni daa yɛn niŋ shɛm n-kari wari ŋɔ daa nyɛla saɣiri ka bɛ nyɔ. Bidibsi ŋɔ puuni, yino daa beni ka o yuli booni Magozwe, ŋun n-daa nyɛ bɛ zaa bia sani.
En la okupata urbo Najrobo, malproksime de zorgema vivo hejme, loĝis grupo de senhejmaj knaboj. Ili bonvenigis ĉiun tagon kiel ajn ĝi venis. Unu mateno, la knaboj pakis siajn matojn post dormado sur malvarmaj trotuaroj. Por forpeli la malvarmon ili ekbruligis fajron per rubo. Inter la grupo de knaboj estis Magozwe. Li estis la plej juna.
Magozwe laamba ni daa kpi saha shɛli, o daa nyɛla yuma anu. O daa kuli o ŋahiba sani. Doo ŋɔ daa ka zaɣa zaŋ chaŋ bia ŋɔ polo. O daa bi tiri Magowe bindirigu viɛnyɛliŋga. O daa che ka bia ŋɔ tumdi tuunkpɛma pam.
Kiam la gepatroj de Magozwe mortis, li havis nur kvin jarojn. Li iris loĝi kun sia onklo. Ĉi tiu viro ne zorgis pri la infano. Li ne donis al Magozwe sufiĉe da manĝaĵo. Li igis la knabon multe labori.
Magozwe yi daa fabili bee m-bɔhi bɔhigu, O ŋahiba ŋɔ daa buri o mi. Magozwe ŋun daa ti bɔhi ni o tahi o shikuru? O ŋahiba daa bu o mi ka yɛli, “A zuɣu kpiya pam dinzuɣu a ku tooi bɔhim binshɛɣu.” Magozwe daa di lala wahala ŋɔ m-paai yuma ata, ka di nyaaŋa ka o zo o ŋahiba maa sani. O daa kpalim gbɛrila pala zuɣu.
Se Magozwe plendis aŭ demandis, lia onklo batis lin. Kiam Magozwe petis, ĉu li povas iri al lernejo, lia onklo batis lin kaj diris: “Vi estas tro stulta por lerni ion ajn.” Post tri jaroj de ĉi tiu traktado Magozwe forkuris de sia onklo. Li ekloĝis surstrate.
Pala zuɣu biɛhigu daa to pam, bidibsi ŋɔ daa yi niŋdila nimmɔhi biɛɣu kam ka naan yi nya bindirigu. Saha shɛŋa bɛ daa yi gbahiriba mi, ka saha shɛŋa ka bɛ bu ba. Dɔro yi ti gbaai ba, so kani ŋun yɛn sɔŋ ba. Laɣibihi shɛŋa din daa gbubi laɣiŋgu ŋɔ daa nyɛla bara maalibu mini bɛ ni daa kɔhiri gbanbihi la ni binyɛri shɛŋa. Biɛhigu daa lahi niŋ tom pam, dama laɣingu shɛŋa gba daa beni m-bɔri ni bɛ zaŋ bɛ fukumsi n-fa fɔŋ shɛli bɛ ni be maa, ka zaba tooi zooi.
Strata vivo estis malfacila kaj la plej multo de la knaboj luktis ĉiutage nur por akiri manĝon. Foje ili estis arestitaj, foje batitaj. Kiam ili estis malsanaj, estis neniu por helpi. La grupo dependis de la malmulta mono, kiun ili akiris de almozpetado, kaj de vendado de plastoj kaj aliaj reciklado. La vivo estis eĉ pli malfacila pro bataloj kun rivalaj grupoj, kiuj volis regi partojn de la urbo.
Dahiŋshɛli Magozwe daa yuunila saɣiri guŋgɔna puuni, ka ti nya salima buku chera. O daa nyahi daɣiri di zuɣu ka zaŋ niŋ o kɔligu puuni. Din nyaaŋa biɛɣu kam o yɛn yihila buku maa na n-yuuni anfoonima di puuni. O daa bi mi bachinima maa karimbu.
Iun tagon, dum Magozwe trarigardis la rubujojn, li trovis malnovan ĉifonan rakontolibron. Li purigis la malpuraĵon de ĝi kaj metis ĝin en sian sakon. Ĉiutage poste li elprenis la libron kaj rigardis la bildojn. Li ne sciis kiel legi la vortojn.
Anfoonima maa daa tiri la lahibali zaŋ kpa bi’so ŋun daa zoona n-ti lebi alepile durooba. Magozwe kuli yɛn ʒimi n-zahindi ni o lebi alepile durooba. Saha shɛŋa, ka o tɛhiri ni di yi di nyɛ ŋuna n-nyɛ bi’so ŋun be lahabali maa ni maa.
La bildoj rakontis la historion de knabo, kiu fariĝis piloto. Magozwe revus esti piloto. Foje, li imagis, ke li estas la knabo en la rakonto.
Wari daa beni ka Magozwe ʒi soli zuɣu m-maani bara. Doso daa kana o sani. N-ti puhi o ka yɛli o, “N-yuli Tomasi n-tuma shee bi waɣa ni kpe, luɣ’shɛli polo a ni tooi nya bindirigu n-di.” O daa tiri yili din nyɛ zaɣa dozim ka pili chɛmsi nuɣiso maa. “N tamaha ni, a ni chaŋ n-ti nya bindirigu n-di?” ka doo maa bɔhi o. Magozwe daa lihi doo maa mini yili maa ka yɛli “Di yi pa shɛli,” ka ŋmaligi.
Malvarmis kaj Magozwe staris sur la vojo almozpetante. Viro iris al li. “Saluton, mi estas Tomaso. Mi laboras proksime ĉi tie, en loko, kie vi povas havi ion por manĝi,” diris la viro. Li indikis flavan domon kun blua tegmento. “Mi esperas, ke vi iros tien por iom manĝi?” li demandis. Magozwe rigardis la viron, kaj poste la domon. “Eble,” li diris, kaj foriris.
Chirshɛŋa din paya maa na, bidibsi ban ka biɛhigu shee ŋɔ daa tooi nyari Tomasi bɛ ni be luɣushɛli polo maa. O daa bɔri ka o mini niriba diri alizama balante ninvuɣ’shɛba ban yiŋsi nyɛ pala zuɣu la. Tomasi daa tooi bɔri lahabaya zaŋ kpa niriba biɛhigu polo. O daa mali nimmɔhi ni suɣulo, ka je ni o boli so yoli bee m-bi ti jilima. Bihi maa shɛba daa pili chani yili din nyɛ dozim la maa mini nuɣiso yili maa ni, n-ti diri wuntaŋ bindirigu.
Dum la sekvaj monatoj, la senhejmaj knaboj kutimis vidi Tomason. Li ŝatis paroli kun homoj, precipe homoj surstrate. Tomaso aŭskultis la rakontojn pri la vivoj de homoj. Li estis serioza kaj pacienca, neniam malĝentila aŭ senrespekta. Iuj el la knaboj komencis iri al la flava kaj blua domo por manĝi tagmeze.
Magozwe daa kuli ʒila soli maa zuɣu n-yuuni anfoonima buku la. Ka Tomasi ti ʒini m-miri o. “Bɔ lahibali m bala?” Tomasi m-bɔhi o maa. “Di nyɛla bidibilso ŋun daa lee alepile durooba lahibali,” Magozwe labisiya. “Bidibila maa yuli booni bo?” Tomasi m-bɔhi o maa. “M-bi mi dama n-ʒi karimbu,” Magozwe yɛli baalim.
Magozwe sidis sur la trotuaro rigardante sian bildlibron, kiam Tomaso sidiĝis apud li. “Pri kio temas la rakonto?” demandis Tomaso. “Temas pri knabo, kiu fariĝas piloto,” respondis Magozwe. “Kiel nomiĝas la knabo?” demandis Tomaso. “Mi ne scias, mi ne scias legi,” diris Magozwe mallaŭte.
Bɛ ni daa ti nya taba yaha ka Magozwe piligi o maŋmaŋa lahibali n-yɛri n-tiri Tomasi. Di daa nyɛla o ŋahiba lahibali ni daliri din che ka o zo maa. Tomasi daa bi yɛli pam, ka mi daa bi wuhi Magozwe ni yɛn niŋ shɛm, amaa ka lee kuli maai o maŋa n-wumda. Sahashɛŋa bɛ tooi diri alizama di yi ti niŋ ka bɛ be yil’shɛli din pili nuɣiso la n diri bindirigu.
Kiam ili renkontiĝis, Magozwe komencis rakonti sian propran historion al Tomaso. Ĝi estis la rakonto de lia onklo kaj kial li forkuris. Tomaso ne multe parolis, kaj li ne diris al Magozwe kion fari, sed li ĉiam aŭskultis atente. Foje ili parolis dum ili manĝis ĉe la domo kun la blua tegmento.
Magozwe dɔɣiri dabsili naba daa miri na ka Tomasi daa ti o buku din nyɛ lahibali palli yɛltɔɣa. Lahibali maa daa nyɛla tiŋkpaŋ bidibil’so ŋun daa zooi na nti lebi bol’ŋmɛri kpeeni ŋun yuli daa gili luɣuli kam. Tomasi n-daa kuli karimdi lahibali ŋɔ n-tiri Magozwe, ka ti yɛli dahiŋshɛli, “Di simdi ni a chaŋ shikuru nti bɔhim karimbu, wula ka a tɛhi?” Ka Tomasi daa wuhi o luɣushɛli polo o ni mi ka bihi gbɛri a ka chani shikuru.
Proksime al la deka naskiĝtago de Magozwe, Tomaso donis al li novan rakontolibron. Ĝi estis rakonto pri vilaĝa knabo, kiu kreskis esti fama futbalisto. Tomaso legis tiun rakonton al Magozwe multfoje, ĝis unu tago li diris, “Mi pensas, ke venis la tempo, por vi iri al lernejo kaj lerni kiel legi. Kion vi pensas?” Tomaso klarigis, ke li scias pri loko, kie infanoj povas loĝi kaj iri al lernejo.
Magozwe daa tɛhi biɛhigu palli ŋɔ mini shikuru chandi ŋɔ zuɣu. Ka di yi ti niŋ ka n-ŋahiba yɛligu la niŋ yɛlmaŋli, ni dama n ka fahim din ni tooi bɔhim binshɛɣu? Ka di yi ti niŋ ka bɛ buri o biɛhigu palli ŋɔ shee? Dabiɛm daa mali o. “Di yi pa shɛli palli zuɣu biɛhigu ni so,” lala ka o daa tɛhi.
Magozwe pensis pri ĉi tiu nova loko, kaj pri irado al lernejo. Kaj kio se lia onklo pravus kaj li estus tro stulta por lerni ion ajn? Kio se ili batus lin ĉe ĉi tiu nova loko? Li timis. “Eble estas pli bone resti loĝanta sur la strato,” li pensis.
Ka o daa baŋsi Tomasi dabiɛm shɛli din mali o. Doo maa daa tooi yɛri bidibila maa ni biɛhigu palli ŋɔ shee ni so.
Li dividis siajn timojn kun Tomaso. Post iom da tempo la viro trankviligis la knabon, ke la vivo povus esti pli bona ĉe la nova loko.
Lala zuɣu, Maqozwe daa kahi kuli nti kpe yil’shɛli din mopilli nye zaɣvakahili la duu ni. Niriba ayi n-daa be duu maa ni m-pahi o zuɣu. Bɛ baŋ daa laɣim be yili maa ni zaa daa paai pia. Yili maa ni m-piriba Sisi mini o yidana n-ti pahi bahi ata, jɛnkuno mini bukurili n-daa beni.
Kaj tiel Magozwe translokiĝis en ĉambron en domo kun verda tegmento. Li dividis la ĉambron kun du aliaj knaboj. Entute estis dek infanoj loĝantaj en tiu domo. Kune kun onklino Cissy kaj ŝia edzo, tri hundoj, kato, kaj maljuna kapro.
Magozwe daa pili shikuru chandi ka di to n-ti o. Dama o daa mali tuma pam nyaaŋa. Saha shɛŋa o daa bɔri ni o che. Amaa o yi teei alepile durooba mini bol’ŋmɛra la yɛltɔɣa, lahibali buku la ni, o kpaŋdila o maŋa.
Magozwe komencis lernejon kaj ĝi estis malfacila. Li havis multon por lerni post malfrua komenco. Foje li volis rezigni. Sed li pensis pri la piloto kaj la futbalisto en la rakontolibroj. Kiel ili, li ne rezignis.
Magozwe daa ʒila yil’shɛli din mopilli nye zaɣvakahili la duŋdɔŋ ni n-karimda lahibali buku shɛli o ni ʒi n-yi shikuru la na. Ka Tomasi ti kana n-ti ʒini baɣili o. “Lahibali bɔ yɛltɔɣa m-bala?” ka Tomasi bɔhi o. “Di nyɛla bidibilso ŋun daa lee karimba,” Magozwe labisiya. Ka Tomasi bɔhi o, “Bidibila maa yuli booni bo?” Ka Magozwe yɛli, “O yuli m booni Magozwe,” ka la biɛla.
Magozwe sidis en la korto ĉe la domo kun la verda tegmento, legante rakontolibron de la lernejo. Tomaso venis kaj sidis apud li. “Pri kio temas la rakonto?” demandis Tomaso. “Temas pri knabo, kiu fariĝas instruisto,” respondis Magozwe. “Kiel nomiĝas la knabo?” demandis Tomaso. “Li nomiĝas Magozwe,” diris Magozwe ridetante.
Lesley Koyi
Wiehan de Jager
Adam Issa Vice (OLE Ghana)
dagbania
5-a nivelo
Sonregistraĵo por tiu ĉi rakonto ankoraŭ mankas.
